27 stycznia na całym świecie obchodzony był Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Pamięci o tej jednej z najstraszniejszych zbrodni w dziejach ludzkości. Holocaust pochłonął miliony ofiar. To także rocznica wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau w 1945 roku. Niemcy w czasie II Wojny Światowej dokonywali zbrodni na ludności żydowskiej także na naszej Leżajskiej Ziemi.
W tym roku z przyczyn epidemicznych nie odbyło się coroczne upamiętnienie tych tragicznych wydarzeń w Muzeum Ziemi Leżajskiej. W sposób symboliczny Dyrektor Muzeum Pan Jacek Kwieciński zapalił biało-czerwone znicze przed mogiłą zamordowanych Żydów w Wierzawicach.
W tej zbiorowej mogile spoczywają szczątki leżajskiej społeczności żydowskiej.
W kwietniu 1942 r. Niemcy przystąpili do likwidacji leżajskiego getta (utworzonego wiosną 1941 r.). W czerwcu pod getto podstawiono 3 drabiniaste wozy konne, na które załadowano ponad 40 osób. Powiedziano im, że zostaną przeniesieni do większego getta. Transport eskortowany przez żandarmerię i policję wyruszył w kierunku Jarosławia. W odległości 4 km od Leżajska, w lasku pod Wierzawicami Niemcy zatrzymali wozy i dokonali masowej egzekucji.
W mogile tej spoczywają również inni Żydzi: nieznany z imienia i nazwiska mężczyzna z Leżajska, Chana Stiller (ok. 70 lat) z Brzózy Królewskiej oraz Chyla Chyn (ok. 30 lat) z Woli Zarczyckiej. Schronienia w Brzózie Królewskiej udzielili im od 1942 r. Sebastian i Katarzyna Kazakowie. 23 marca 1943 r. Niemcy przybyli do domu Kazaków. Podczas rewizji znaleźli ukrywających się Żydów, których na miejscu zastrzelili. Pomoc i wsparcie okazane Żydom małżeństwo Kazaków również przypłaciło życiem. Za heroiczną postawę 12 lutego 2008 r. Instytut Yad Vashem przyznał Katarzynie i Sebastianowi Kazakom tytuły Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a córka Józefa Siuzdak otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Szczątki Żydów, które dotąd spoczywały w obrębie domostwa Kazaków, na wniosek Józefy zostały ekshumowane przez gminę Leżajsk. Prace przebiegały pod kierownictwem Eugeniusza Taradajki, dyrektora Podkarpackiego Zarządu Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Rzeszowie. Żydów pochowano we wspomnianej mogile koło Wierzawic.
W miejscu tym znajdują się dwa kamienie upamiętniające te wydarzenia: pierwszy, z napisem: „Ku pamięci pomordowanych Żydów przez hitlerowców. Wierzawice 1942 r., 1983 r. Urząd Gminy Leżajsk” i drugi wspominający zamordowanych Żydów w Brzózie Królewskiej.
W tym miejscu pragniemy serdecznie podziękować Panu prof. Wacławowi Wierzbieńcowi za współorganizację i zaangażowanie w uroczystościach upamiętniających te tragiczne wydarzenia w latach ubiegłych.
