Archeologia i Dzieje Staropolskie

Nowa wystawa stała „Archeologia i dzieje staropolskie Ziemi Leżajskiej” jest umiejscowiona w piwnicach oficyny południowo-wschodniej, najstarszej zachowanej części zespołu Dworu Starościńskiego. Wchodzi ona w skład projektu pn. „Adaptacja Zespołu Dworu Starościńskiego na cele społeczne”, będąc jego najważniejszą częścią składową. Powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Funduszu Unii Europejskiej, dotacji celowej Budżetu Państwa i Powiatu Leżajskiego. Piwnice zostały poddane gruntownej rewaloryzacji prowadzonej pod nadzorem konserwatorskim Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu Delegatura w Rzeszowie, z zachowaniem oryginalnego układu wnętrz. Wystawa została zaprojektowana z wykorzystaniem zarówno najnowocześniejszych technik audiowizualnych, jak i tradycyjnych gablot oraz grafik panelowych. Ma ona na celu ukazanie bogatej przeszłości Ziemi Leżajskiej od okresu środkowej jury w erze mezozoicznej (166–163 mln lat temu) poprzez zlodowacenie plejstoceńskie (730–430 tys. lat temu), kultury neolityczne (4600–3800 p.n. e.), kulturę łużycką (VI–V w. p.n.e.) i okres Polski staropolskiej do końca XVIII w.

Wstępem do zwiedzania wystawy są grafiki wielkoformatowe w korytarzu oficyny, przedstawiające kalendarium dziejów Ziemi Leżajskiej i zespołu Dworu Starościńskiego na osi czasu , zapraszające do zejścia do piwnic.Część archeologiczną w pierwsze sali rozpoczyna cmentarzysko ciałopalne grupy tarnobrzeskiej kultury łużyckiej (VI–V w. p.n.e.), złożone z zabytków znalezionych w Grodzisku Dolnym, umiejscowione w przeszklonej kwaterze pod podłogą. sali . W pierwszej gablocie muszla amonita, cios mamuta i kość piszczelowa konia reprezentują istoty żywe epoki lodowcowej. Różne narzędzia krzemienne i kościane takie jak siekierki, igła, noże są świadectwem obecności i aktywności człowieka na naszych terenach w epoce kamienia gładzonego. Druga gablota prezentuje ceramikę okresu kultury łużyckiej i okresu nowożytnego. W kolejnej przykuwają uwagę wyroby metalowe jak krzesiwa, ostroga, zapinki czy szpila pochodzące z różnych okresów historycznych. Na uwagę zasługują również kamienne i żeliwne kule armatnie, ołowiane pociski do broni ręcznej, replika pistoletu skałkowego oraz monety z okresu staropolskiego. Ostatnia to najstarsze zachowane dokumenty z regionu z lat 1620–1794. Wśród nich szczególnie cenny jest mandat referendarski dotyczący Woli Zarczyckiej z podpisem króla Jana III Sobieskiego z 1674 roku.

Prezentacje filmowe w wykonaniu grup rekonstrukcyjnych wprowadzają zwiedzających w dzieje staropolskie naszego regionu. Realistyczne postacie królów: Władysława Jagiełły i Zygmunta Starego przypominają o ich zasługach dla rozwoju Leżajska. Grafiki panelowe na ścianach przedstawiają wybrane wydarzenia historyczne. Trzy infokioski zawierają poszerzone tematycznie wątki dotyczące wszystkich aspektów życia i pracy naszych przodków. Całość wystawy wieńczy projekcja Pepper’s Ghost pojedynku słownego dwóch największych adwersarzy w naszej lokalnej historii: starosty leżajskiego Łukasza Opalińskiego i właściciela Łańcuta Stanisława „Diabła” Stadnickiego.